Οι 19 Υπουργοί είχαν συνυπογράψει τον Ιούνιο ένα κοινό non-paper για τις αβεβαιότητες των τιμών στο νέο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές (ΣΕΔΕ2).
Η κίνηση αυτή του Επιτρόπου αποτελεί άμεση απάντηση στις ανησυχίες πολλών κρατών-μελών για πιθανές διακυμάνσεις και υπερβολική αύξηση των τιμών στο ΣΕΔΕ2, που πρόκειται να ξεκινήσει το 2027. Ωστόσο, η απόφαση για το άνοιγμα της σχετικής νομοθεσίας ενέχει σοβαρούς κινδύνους να αποτελέσει το πρώτο βήμα οπισθοχώρησης από τη δέσμη νομοθετημάτων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, που εγκρίθηκαν πολύ πρόσφατα κατόπιν εκτενών διαπραγματεύσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμών.
Η Επιτροπή πρότεινε πέντε μέτρα για την ενίσχυση της σταθερότητας των τιμών και την προετοιμασία της μετάβασης:
- Ενίσχυση του μηχανισμού παρέμβασης στο MSR: Δυνατότητα απελευθέρωσης έως 80 εκατ. δικαιωμάτων ετησίως (από 40 εκατ. προηγουμένως), για να αποτρέπονται μεγάλες αυξήσεις στις τιμές. Οι μειωμένες τιμές άνθρακα αμβλύνουν μεν τις άμεσες επιπτώσεις του ΣΕΔΕ2 στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις αλλά από την άλλη μεριά περιορίζουν και τα έσοδα των Κρατών Μελών από το ΣΕΔΕ 2 τα οποία θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν περισσότερες επενδύσεις οριστικής απεξάρτησής τους από τα ορυκτά καύσιμα για θέρμανση και μετακινήσεις.
- Διατήρηση μη χρησιμοποιημένων δικαιωμάτων στο αποθεματικό: Όλα τα δικαιώματα που δεν απελευθερώθηκαν μέχρι το 2030 θα παραμένουν στο MSR. Αυτό αφενός θα ενισχύσει την προβλεψιμότητα των τιμών αλλά αφετέρου κινδυνεύει να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των εκπομπών στην ατμόσφαιρα.
- Πιο πρώιμη και ομαλή παρέμβαση του αποθεματικού: Σταδιακή εισαγωγή δικαιωμάτων όταν η ρευστότητα της αγοράς είναι χαμηλή, για τη διατήρηση σταθερού και προβλέψιμου σήματος τιμής.
- Πρόωρη έναρξη των δημοπρασιών ΣΕΔΕ2: Από το 2026 τα έσοδα από τις δημοπρασίες θα είναι διαθέσιμα στα κράτη-μέλη για επενδύσεις και μέτρα κοινωνικής στήριξης, ώστε να προετοιμαστούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις πριν από την έναρξη του ΣΕΔΕ2 το 2027.
- Δημιουργία «Μηχανισμού Προχρηματοδότησης» (“Frontloading Facility”) σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, για τη προ-χρηματοδότηση έργων απανθρακοποίησης, τη στήριξη νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα, και την επιτάχυνση της μετάβασης σε μηδενικές εκπομπές.
Αν και τα μέτρα αυτά στοχεύουν στη βελτίωση της προβλεψιμότητας και της εμπιστοσύνης στην αγορά άνθρακα, η ουσία της πολιτικής επιλογής παραμένει κρίσιμη. Σε μια περίοδο που η εφαρμογή του ΣΕΔΕ2 είναι καθοριστική για τη μείωση των εκπομπών στους τομείς των κτιρίων και των μεταφορών αλλά και την αύξηση των δημοσίων εσόδων για την υλοποίηση των σχετικών παρεμβάσεων που θα θωρακίσουν ευάλωτα νοικοκυριά και επιχειρήσεις, η συζήτηση δεν μπορεί να περιοριστεί στην προσωρινή διαχείριση τιμών, αλλά πρέπει να εστιάσει στην ενίσχυση της κλιματικής φιλοδοξίας και στην ενίσχυση των πόρων για τις απαραίτητες επενδύσεις.
Όσο πιο έγκαιρα γίνουν οι επενδύσεις σε λύσεις χωρίς ορυκτά καύσιμα, τόσο χαμηλότερες θα είναι οι τιμές του ΣΕΔΕ2 και τόσο πιο ομαλή και λιγότερο απαιτητική θα είναι η μετάβαση για τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις.
Η διασφάλιση σταθερότητας στις τιμές άνθρακα είναι σημαντική, όμως η πραγματική πρόκληση για τα κράτη-μέλη είναι να αξιοποιήσουν έγκαιρα τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά κονδύλια —όπως το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα και τα έσοδα από τις δημοπρασίες ΣΕΔΕ2 αλλά και ΣΕΔΕ 1— ώστε να προστατεύσουν τα ευάλωτα νοικοκυριά και να επενδύσουν σε καθαρές, προσιτές λύσεις για θέρμανση και μεταφορές, πριν από το 2027.
Όλα τα παραπάνω μπορούν και πρέπει να συμπεριληφθούν σε φιλόδοξα Κοινωνικά Σχέδια για το Κλίμα σύμφωνα με τον σχετικό Κανονισμό για το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα. Ωστόσο, τα 19 Κράτη Μέλη τα οποία ζητούν αλλαγές στο ΣΕΔΕ2, έχουν καθυστερήσει πολύ να οριστικοποιήσουν διακινδυνεύοντας, μεταξύ των άλλων, και καθυστέρηση στην εκταμίευση των πόρων του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα.
Η επικείμενη αναθεώρηση του MSR δεν πρέπει να οδηγήσει σε καθυστέρηση ή αποδυνάμωση της ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα, αλλά να αποτελέσει ευκαιρία για πιο φιλόδοξες και κοινωνικά δίκαιες εθνικές στρατηγικές απανθρακοποίησης, που θα ενισχύσουν την ενεργειακή ασφάλεια και την ανθεκτικότητα της Ευρώπης.
Διαβάστε την πλήρη τοποθέτηση [στα Αγγλικά] των εταίρων του προγράμματος LIFE Effect στο οποίο συμμετέχει και το Green Tank.
