Η Πρόεδρος της Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε: «Η Ρωσία έχει επιχειρήσει επανειλημμένα να μας εκβιάσει χρησιμοποιώντας ως όπλο τις παραδόσεις ενέργειας. Έχουμε λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να κλείσουμε την κάνουλα και να θέσουμε οριστικά τέρμα στην εποχή των ρωσικών ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη.»
Η σημερινή νομοθετική πρόταση ακολουθεί τον χάρτη πορείας REPowerEU, τον οποίο ενέκρινε η Επιτροπή τον προηγούμενο μήνα. Καθορίζει ένα σχέδιο σε επίπεδο ΕΕ για την κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου με σταδιακό και επαρκώς συντονισμένο τρόπο, σε πνεύμα αλληλεγγύης, έχοντας παράλληλα ως στόχο την καθαρή μετάβαση. Η σημερινή πρόταση έχει σχεδιαστεί για να διαφυλάξει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, περιορίζοντας παράλληλα τυχόν επιπτώσεις στις τιμές και τις αγορές, όπως εξηγείται στη συνοδευτική ανάλυση.
Οι εναπομένουσες ποσότητες ρωσικού αερίου μπορούν να καταργηθούν σταδιακά χωρίς σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις ή κινδύνους για την ασφάλεια του εφοδιασμού, λόγω της διαθεσιμότητας επαρκών εναλλακτικών προμηθευτών στην παγκόσμια αγορά αερίου, χάρη σε μια πλήρως διασυνδεδεμένη ενωσιακή αγορά αερίου και στη διαθεσιμότητα επαρκών υποδομών εισαγωγής στην ΕΕ. Επιπλέον, η σημερινή πρόταση έχει ενσωματωμένες διασφαλίσεις για να ανταποκριθεί στην πραγματικότητα των αγορών αερίου και παρέχει, παράλληλα, στις εταιρείες ένα σταθερό νομικό πλαίσιο.
Συνολικά, η σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων θα συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της πυξίδας ανταγωνιστικότητας, της συμφωνίας για καθαρή βιομηχανία και του σχεδίου δράσης για την οικονομικά προσιτή ενέργεια, όπου επισημαίνεται ο τρόπος με τον οποίο ένα καθαρότερο και ανεξάρτητο ενεργειακό σύστημα συμβάλλει στην τόνωση της οικονομίας και υποστηρίζει παράλληλα τις φιλοδοξίες της Ευρώπης για απανθρακοποίηση.
Σταδιακή και συντονισμένη κατάργηση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα
Ο προτεινόμενος κανονισμός προβλέπει σταδιακή κατάργηση του αερίου μέσω αγωγών και του υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) που προέρχονται ή εξάγονται άμεσα ή έμμεσα από τη Ρωσική Ομοσπονδία. Παρουσιάζει επίσης μέτρα για τη διευκόλυνση της πλήρους διακοπής των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου έως το τέλος του 2027.
Τα κράτη μέλη θα κληθούν να υποβάλουν σχέδια διαφοροποίησης με συγκεκριμένα μέτρα και ορόσημα για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού αερίου και πετρελαίου.
Στο πλαίσιο της προβλεπόμενης σταδιακής απαγόρευσης των εισαγωγών, οι εισαγωγές ρωσικού αερίου βάσει νέων συμβάσεων θα απαγορευτούν από την 1η Ιανουαρίου 2026. Οι εισαγωγές στο πλαίσιο υφιστάμενων βραχυπρόθεσμων συμβάσεων θα σταματήσουν έως τις 17 Ιουνίου 2026, εκτός από εκείνες για αέριο μέσω αγωγών που παραδίδεται σε περίκλειστες χώρες και συνδέεται με μακροπρόθεσμες συμβάσεις που θα επιτρέπονται έως το τέλος του 2027. Οι εισαγωγές στο πλαίσιο μακροπρόθεσμων συμβάσεων θα σταματήσουν μέχρι το τέλος του 2027.
Θα απαγορευτούν επίσης οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις για υπηρεσίες τερματικού σταθμού ΥΦΑ για πελάτες από τη Ρωσία ή που ελέγχονται από ρωσικές επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί ότι η δυναμικότητα των τερματικών σταθμών μπορεί να ανακατευθυνθεί σε εναλλακτικούς προμηθευτές, ενισχύοντας τελικά την ανθεκτικότητα των αγορών ενέργειας.
Αυτή η σταδιακή προσέγγιση θα συμβάλει στην οριστική διακοπή των εισαγωγών ρωσικού αερίου, περιορίζοντας παράλληλα τις πιθανές επιπτώσεις στις τιμές της ενέργειας στην Ένωση και αποτρέποντας πιθανούς κινδύνους για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Η Επιτροπή θα υποστηρίζει τα κράτη μέλη καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Από κοινού με τον Οργανισμό της ΕΕ για τη Συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) θα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την πρόοδο και τις επιπτώσεις της σταδιακής κατάργησης των εισαγωγών ρωσικού αερίου και πετρελαίου. Σε περίπτωση που απειληθεί η ασφάλεια εφοδιασμού ενός ή περισσότερων κρατών μελών, η Επιτροπή μπορεί να λάβει μέτρα έκτακτης ανάγκης.
Οι διατάξεις για την ενίσχυση της διαφάνειας, της παρακολούθησης και της ιχνηλασιμότητας του ρωσικού αερίου εντός των αγορών της ΕΕ θα στηρίξουν την αποτελεσματική εφαρμογή της απαγόρευσης των εισαγωγών. Σύμφωνα με τον προτεινόμενο κανονισμό, οι εταιρείες που έχουν συμβάσεις προμήθειας ρωσικού αερίου θα πρέπει να παρέχουν σχετική πληροφόρηση στην Επιτροπή. Επιπλέον, οι εισαγωγείς ρωσικού αερίου θα πρέπει να παρέχουν στις τελωνειακές αρχές όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που επιβεβαιώνουν την πορεία του εισαγόμενου αερίου από την πραγματική του προέλευση έως το σημείο εισαγωγής στην Ένωση.
Επόμενα βήματα
Ο προτεινόμενος κανονισμός θα ακολουθήσει τη νομοθετική διαδικασία της συναπόφασης, δηλαδή εναπόκειται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να τον εγκρίνουν. Η έγκριση από το Συμβούλιο απαιτεί ειδική πλειοψηφία.
Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να συνεργάζεται πολύ στενά με τα κράτη μέλη για τις προσπάθειες διαφοροποίησης και τις βελτιώσεις των υποδομών, ιδίως με εκείνα που πλήττονται περισσότερο.
Ιστορικό
Οι ηγέτες της ΕΕ κατέληξαν σε συμφωνία για τη σταδιακή κατάργηση της ρωσικής ενέργειας στη Διακήρυξη των Βερσαλλιών του Μαρτίου του 2022. Ως άμεση απάντηση στον πόλεμο στην Ουκρανία και στη χρήση του ενεργειακού εφοδιασμού ως όπλου από τη Ρωσία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιο REPowerEU τον Μάιο του 2022.
Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU και με την επιβολή κυρώσεων μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το 2024 η ΕΕ κατέγραψε ανάκαμψη των εισαγωγών ρωσικού αερίου. Ως εκ τούτου, τον Μάιο του 2025 η Επιτροπή παρουσίασε τον χάρτη πορείας REPowerEU, ένα σχέδιο που προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ενέργειας από τη Ρωσία σε επίπεδο ΕΕ.
