«Οποιοδήποτε σχέδιο για τη μείωση των εκπομπών στην ΕΕ πρέπει να ξεκινήσει από την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια, μέσα από μεγάλα προγράμματα δημιουργίας ενός κύματος ενεργειακής ανακαίνισης. Προκειμένου ο μετασχηματισμός του αναπτυξιακού μοντέλου να είναι επιτυχής, είναι επιτακτικό να είναι δίκαιος», τονίζει μιλώντας στο iEnrgeia.gr για το νέο ευρωπαϊκό πακέτο «Fit for 55» ο Χάρης Δούκας. «Η προώθηση μαζικών προγραμμάτων ενεργειακής αυτονομίας των καταναλωτών και η ενεργειακή θωράκιση των νοικοκυριών θα πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα των χρημάτων που θα δοθούν το αμέσως επόμενο διάστημα από τα διαθέσιμα εργαλεία, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης κλπ», επισημαίνει ο καθηγητής Ενεργειακής Πολιτικής, αναλύοντας ταυτόχρονα τα βασικά στοιχεία των τριων κανονισμών της νέας νομοθεσίας.

Ψηφίστηκε πριν λίγες μέρες, από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η νέα νομοθεσία για να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι για το 2030, με τίτλο «Fit for 55». Μπορείτε να μας πείτε τί είναι η νέα αυτή νομοθεσία;

Πράγματι ψηφίστηκε το «Fit for 55», μέσα από μία διαδικασία που κράτησε πάνω από 1 ½ χρόνο, με έντονες διαπραγματεύσεις και πισωγυρίσματα. Η Ευρώπη είναι η πρώτη ήπειρος που παρουσιάζει, μέσω του πακέτου «Fit for 55», την αρχιτεκτονική για το πώς θα πετύχει τις κλιματικές της φιλοδοξίες. Σκοπός είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για το κλίμα. Με αυτό τον τρόπο η Ευρώπη θέλει να συμβάλει καθοριστικά στη διεθνή προσπάθεια περιορισμού της ανόδου της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1.5ο Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, όπως ακριβώς προβλέπει και η παγκόσμια κλιματικής Συμφωνία των Παρισίων, του 2015.

H νέα νομοθεσία του «Fit for 55» αφορά σε 3 βασικούς κανονισμούς: Στην μεταρρύθμιση του συστήματος εμπορίας εκπομπών, στο νέο μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα και στο νέο Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα.

Μπορείτε να μας παρουσιάσετε συνοπτικά τα βασικά στοιχεία των 3 κανονισμών της νέας νομοθεσίας;

1) Κανονισμός για την μεταρρύθμιση του ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας εκπομπών(EU Emission Trading System - ETS): Το Κοινοβούλιο ψήφισε να συμπεριληφθούν στο ETS, για πρώτη φορά, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη ναυτιλία, ενώ έδωσε επίσης «πράσινο φως» για την αναθεώρηση του ETS για τις αερομεταφορές. Η αναθεώρηση αυτή θα καταργήσει σταδιακά τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπών στον τομέα των αερομεταφορών έως το 2026 και θα προωθήσει τη χρήση βιώσιμων αεροπορικών καυσίμων. H οδηγία για το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών ανεβάζει τον πήχη της φιλοδοξίας στο -62% το 2030 σε σχέση με το 2005 για τις εκπομπές από τους τομείς της ηλεκτροπαραγωγής, της βιομηχανίας και των αερομεταφορών. Επιπλέον, από το 2026 καταργούνται σταδιακά τα δωρεάν δικαιώματα στο σύστημα εμπορίας εκπομπών και από το 2027 εντάσσονται σε ένα νέο, διακριτό Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Ρύπων (EU ETS II) οι οδικές μεταφορές και τα κτίρια.

2) Κανονισμός για τον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM):Διαμορφώνεται νέος μηχανισμός κατά της διαρροής άνθρακα με στόχο την προστασία της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και τη θέσπιση πιο φιλόδοξων παγκόσμιων κλιματικών στόχων. Ο Μηχανισμός αυτός καλύπτει τον σίδηρο, τον χάλυβα, το τσιμέντο, το αλουμίνιο, τα λιπάσματα, την ηλεκτρική ενέργεια, το υδρογόνο και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τις έμμεσες εκπομπές. Όσοι εισάγουν τέτοια αγαθά θα πρέπει να πληρώνουν τη διαφορά ανάμεσα στην τιμή άνθρακα που καταβλήθηκε στη χώρα παραγωγής και στην τιμή που θα καταβαλλόταν στο ETS, αν το αγαθό είχε παραχθεί στην ΕΕ. Σκοπός του είναι να παρέχει κίνητρα σε τρίτες χώρες να θέσουν υψηλότερους στόχους για το κλίμα, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι προσπάθειες που καταβάλλονται στην ΕΕ δεν θα υπονομεύονται από τη μετεγκατάσταση της ενδοκοινοτικής παραγωγής σε άλλες χώρες, λόγω χαλαρότερης κλιματικής νομοθεσίας. Ο CBAM θα αρχίσει να εφαρμόζεται σταδιακά από το 2026 έως το 2034, παράλληλα με τη σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ.

3) Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα (Social Climate Fund – SCF): Δημιουργείται το Ταμείο το 2026, που θα έχει ως στόχο να διασφαλιστεί ότι η κλιματική μετάβαση θα υλοποιηθεί με τρόπο δίκαιο και χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς. Η επικέντρωση θα είναι στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και της οικονομικής αδυναμίας μετακινήσεων. Το νέο Ταμείο θα στηρίξει τα ευάλωτα νοικοκυριά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες μεταφορών που πλήττονται ιδιαίτερα από την ενεργειακή φτώχεια και την οικονομική αδυναμία στις μεταφορές. Όταν τεθεί σε πλήρη λειτουργία, το SCF θα χρηματοδοτείται από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων του ETS II με μέγιστο ποσό 65 δισ. ευρώ, ενώ επιπλέον 25% θα καλύπτεται από εθνικούς πόρους: η συνολική αξία της χρηματοδότησης εκτιμάται ότι θα ανέλθει στα 86,7 δισ. ευρώ.

Ποια είναι η αίσθηση σας για την πίεση που μπορεί να ασκηθεί στα νοικοκυριά και τους πολίτες;

Τα μέτρα, και ειδικότερα αυτά που αφορούν στον οικιακό τομέα και τις οδικές μεταφορές, ενδέχεται να δυσχεράνουν την ήδη επιβαρυμένη οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών και μικρών επιχειρήσεων που ήδη πλήττονται από την ενεργειακή φτώχεια στη χώρα μας και σε άλλες χώρες, κυρίως του ευρωπαϊκού νότου. Γι’ αυτό, το πακέτο συνοδεύεται από ένα Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, που θα βοηθήσει εν μέρει στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και στη μείωση των ενεργειακών λογαριασμών σε ευάλωτα νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις. Οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι αυτό δεν θα είναι αρκετό. Οποιοδήποτε σχέδιο για τη μείωση των εκπομπών στην ΕΕ πρέπει να ξεκινήσει από την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια, μέσα από μεγάλα προγράμματα δημιουργίας ενός κύματος ενεργειακής ανακαίνισης. Προκειμένου ο μετασχηματισμός του αναπτυξιακού μοντέλου να είναι επιτυχής, είναι επιτακτικό να είναι δίκαιος. Η προώθηση, λοιπόν, μαζικών προγραμμάτων ενεργειακής αυτονομίας των καταναλωτών και η ενεργειακή θωράκιση των νοικοκυριών θα πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα των χρημάτων που θα δοθούν το αμέσως επόμενο διάστημα από τα διαθέσιμα εργαλεία, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης κλπ.