Ειδικό πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) βρίσκεται στα σκαριά. Ήδη ετοιμάστηκε στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε σχέση με τη χωροθέτηση των έργων που αξιοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής η οποία εκπονήθηκε για λογαριασμό του υπουργείου Ενέργειας από την εταιρεία La Solas Services. Η μελέτη υποβλήθηκε στις 2 Αυγούστου από την Υπηρεσία Ενέργειας στο Τμήμα Περιβάλλοντος και μέχρι τις 8 Σεπτεμβρίου μπορούν να υποβληθούν απόψεις από το κοινό αναφορικά με το περιεχόμενο της μελέτης ή τις επιπτώσεις που ενδέχεται να επιφέρει η έγκρισή της στο περιβάλλον.

Ο κύριος στόχος της μελέτης είναι η εκτίμηση των επιπτώσεων που ενδέχεται να προκύψουν από την εφαρμογή του προτεινόμενου σχεδίου (άμεσες, έμμεσες, σωρευτικές, αρνητικές, θετικές, κ.τ.λ.), η αναγνώριση τους, η ιεράρχησή τους και οι προτάσεις μέτρων αποφυγής ή μετριασμού, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος. Κατά την ανάλυση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, άλλες αξιολογούνται ως αρνητικές και άλλες ως θετικές και εμφανίζονται και στους τρείς τομείς της παραγωγής (πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής). Επίσης, παρουσιάζονται αρνητικές επιπτώσεις προς το περιβάλλον λόγω της αδυναμίας που αντιμετωπίζει το κράτος στην εφαρμογή μέτρων για τη προστασία του περιβάλλοντος.

Η υφιστάμενη χωροθετική πολιτική η οποία καθορίζει ότι η ανάπτυξη των εγκαταστάσεων ΑΠΕ (με έμφαση στις φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις) επιτρέπεται στις γεωργικές/ κτηνοτροφικές ζώνες, έχει επιπτώσεις στο πολεοδομικό πλαίσιο, κυρίως εξαιτίας της ανάγκης για αλλαγή των χρήσεων γης. Η αναθεωρημένη χωροταξική πολιτική καθορίζει περιοχές αποκλεισμού εγκατάστασης έργων ΑΠΕ με στόχο την προστασία του υφιστάμενου πολεοδομικού σχεδιασμού. Η αναθεωρημένη χωροθετική πολιτική η οποία καθορίζει ότι η ανάπτυξη των εγκαταστάσεων ΑΠΕ επιτρέπεται στις γεωργικές/ κτηνοτροφικές ζώνες, θα έχει συνεπώς ασήμαντες επιπτώσεις.

Η νέα χωροθετική πολιτική, στηρίζεται σε τρεις πυλώνες:

• Ο καθορισμός των τεχνολογιών ΑΠΕ οι οποίες συμπεριλαμβάνονται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, ο οποίος περιλαμβάνει τις φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, τις αιολικές εγκαταστάσεις, τις εγκαταστάσεις ηλιοθερμικών συστημάτων, τις εγκαταστάσεις αξιοποίησης της βιομάζας, την αντλισιοταμίευση.
• Οι εθνικοί και ευρωπαϊκοί στόχοι για τη διείσδυση των ΑΠΕ όπως αυτοί καθορίζονται στα δύο σενάρια του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα.
• Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο για τον χωροταξικό σχεδιασμό των ΑΠΕ.

Η υλοποίηση του σχεδιασμού της νέας χωροθετικής πολιτικής βασίζεται στον καθορισμό:

1) Περιοχών προτεραιότητας ανά είδος τεχνολογίας ΑΠΕ, οι οποίες καθορίζονται αναγνωρίζοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτουν για την εγκατάσταση των έργων ΑΠΕ (π.χ. περιοχές με εκμεταλλεύσιμο αιολικό, υδροδυναμικό δυναμικό, κ.τ.λ.) και ταυτόχρονα λαμβάνοντας υπόψη τη φέρουσα ικανότητα των περιοχών ιδιαίτερα για τις περιοχές που σύμφωνα με την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης έχουν την μεγαλύτερη ζήτηση,

2) Περιοχών αποκλεισμού και ζωνών ασυμβατότητας:

• Με περιβαλλοντικά κριτήρια: Προστασία του τοπίου, προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, περιοχές Natura, ζώνες ειδικής προστασίας, χωροκράτειες ειδικών άγριων πτηνών υπό απειλή (Σπιζαετός / Περτικοσάχινο, Πυρόχρους Γύπας), περιοχές υψηλής οικολογικής σημασίας, κρατικά δάση, διάδρομοι περάσματα διέλευσης αποδημητικών άγριων πουλιών, αξιόλογες ακτές και παραλίες.
• Με πολεοδομικά κριτήρια: Σχέδια πόλης και όρια οικισμών, πολεοδομικές ζώνες προστασίας (περιοχές προστασίας της Φύσης, προστατευόμενα τοπία, περιοχές εξαιρετικής φυσικής καλλονής), κτηνοτροφικές περιοχές στρατηγικής χρήσης.
• Περιοχές αρδευόμενου αναδασμού.
• Γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας
• Άμεσες, παρόχθιες και κοντινές ζώνες προστασίας ταμιευτήρων ύδρευσης.
• Κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και άλλων αρχαιολογικών μνημείων μείζονος σημασίας.
• Τεχνικά κριτήρια: Κλίσεις εδάφους, προσανατολισμός, αποστάσεις από υποσταθμούς, υψόμετρο.

Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος

Οι προστατευόμενες περιοχές αποτελούν σημαντικό σκέλος για την περιβαλλοντική προστασία και ως τέτοιες ορίζονται οι φυσικές περιοχές με ειδικό οικολογικό ενδιαφέρον που τίθενται υπό καθεστώς προστασίας, που αναγνωρίζεται είτε μέσω του χαρακτηρισμού τους με βάση την ισχύουσα εθνική νομοθεσία, είτε με την κατοχύρωσή τους στο πλαίσιο διεθνών συμβάσεων τις οποίες έχει κυρώσει η χώρα, καθώς και διεθνών ή ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών. Περαιτέρω, οι περιοχές του Δικτύου Natura 2000, αποτελούν περιοχές διατήρησης τύπων οικοτόπων και ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος. Οι προστατευόμενες περιοχές χαρακτηρίζονται ως ακολούθως: w Περιοχές προστασίας της βιοποικιλότητας. w Εθνικά Πάρκα. w Καταφύγια Άγριας Ζωής. w Προστατευόμενα τοπία και προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί.

ΑΠΕ εντός περιοχών Natura

Το προστατευτικό πλαίσιο για τις περιοχές του Δικτύου Natura 2000 είναι αρκετά ισχυρό, παρόλο που οι περιοχές αυτές δεν είναι αποκλεισμένες από οικονομικές δραστηριότητες. Σε αυτές επιτρέπεται πλήθος δραστηριοτήτων, σε σύμπνοια πάντα με την ανάγκη προστασίας της εκάστοτε περιοχής.

Για το λόγο αυτό, είναι εξαιρετικής σημασίας, πέραν της χωροθέτησης των ΑΠΕ, η διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησής τους. Κατά την αδειοδοτική διαδικασία είναι σημαντικό να εφαρμόζεται η διαδικασία της δέουσας εκτίμησης, βάσει του άρ. 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους τόσο για τα έργα εντός όσο και γύρω από τις περιοχές του Δικτύου Natura 2000. Η δέουσα εκτίμηση γίνεται στη βάση τόσο των στόχων διατήρησης όσο και της διασφάλισης ότι δεν θα διαταραχτεί η ακεραιότητα του τόπου. Σε αυτό το πλαίσιο είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη οι σωρευτικές επιπτώσεις του έργου, καθώς και να εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις.

Χωροθέτηση υπεράκτιων αιολικών πάρκων

Ειδικά για τα υπεράκτια αιολικά οι ζώνες αποκλεισμού θα καθορίζονται με βάση τις πρόνοιες του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Επιπρόσθετα, οι χώροι δυνητικής εγκατάστασης υπεράκτιων αιολικών πάρκων θα καθοριστούν με βάση το κατά τόπους αιολικό δυναμικό, την τεχνική δυνατότητα θεμελίωσης και την δυνατότητα διασύνδεσης με το Δίκτυο Μεταφοράς.

Περιοχές αποκλεισμού και ζώνες ασυμβατότητας

Ο χωροταξικός σχεδιασμός θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα για την αποφυγή της οπτικής όχλησης από τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ και να καθορίζει αποστάσεις από περιοχές όπως: 1. Μνημεία Παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, μνημεία μείζονος σημασίας, αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικοί τόποι, ζώνες απολύτου προστασία λοιπών αρχαιολογικών χώρων. 2. Τμήματα Εθνικών Δρυμών, μνημεία της φύσης και αισθητικού δάσους. 3. Χαρακτηρισμένοι παραδοσιακοί οικισμοί. 4. Όρια πόλεων ή οικισμών. 5. Τουριστικές περιοχές (καταλύματα, υποδομές, λιμένες).

Γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας

H διαχείριση του αγροτικού χώρου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του χωροταξικού σχεδιασμού. Η στήριξη της περιφερειακής ανάπτυξης μέσω της ενδυνάμωσης της αγροτικής παραγωγής με την ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων οφείλει να αποτελεί το βασικό ζητούμενο του εν λόγω σχεδιασμού. Σε αυτό το πλαίσιο κατανέμονται, οριοθετούνται και χαρτογραφούνται οι ανανεώσιμοι και μη πόροι του αγροτικού χώρου και των έργων υποδομής του και χωροθετούνται οι δραστηριότητες του αγροτικού χώρου.

Η γεωργική γη και κυρίως η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας, αποτελεί έναν εν ανεπαρκεία και αναντικατάστατο φυσικό πόρο. Ο πόρος αυτός αποτελεί ένα αγαθό εθνικής σημασίας, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ουσιώδη όρο της βιώσιμης ανάπτυξης και ουσιαστική βάση του παραγωγικού μας συστήματος. Ως εκ τούτου, η Πολιτεία οφείλει να προστατεύει και να διαφυλάττει τη γεωργική γη και προς επίτευξη αυτού έχει αναπτυχθεί ένα ευρύ νομικό και κανονιστικό πλαίσιο.

Παρ’ όλη την αναγκαιότητα για την προστασία της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, μέχρι σήμερα δεν έχει ολοκληρωθεί η οριοθέτηση των εκτάσεων που αφορά, γεγονός που επηρεάζει το σχεδιασμό και δημιουργεί πιθανές συγκρούσεις στην ανάπτυξη της περιφέρειας. Η χρήση των πιο πολύτιμων εδαφών για την παραγωγή ενέργειας αντί για την παραγωγή τροφής δυνητικά δημιουργεί συγκρούσεις, αφενός όσον αφορά στον παραγωγικό προσανατολισμό της υπαίθρου και αφετέρου διακινδυνεύει τη διατροφική ασφάλεια και την περιβαλλοντική προστασία. Η μαζική αλλαγή χρήσης της γεωργικής γης και η αλλοίωση του αγροτικού και φυσικού περιβάλλοντος ενέχουν σοβαρούς κινδύνους, τόσο για τη γεωργία όσο και την κτηνοτροφία, τομείς παραγωγής βασικών διατροφικών προϊόντων και ποιοτικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, καθώς δεσμεύονται αφενός καλλιεργούμενες εκτάσεις και αφετέρου εκτάσεις από τους βοσκοτόπους για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών.

Συντάκτης Άγγελος Νικολάου, Πηγή Φιλελεύθερος