Έξι μήνες συμπληρώνονται σήμερα από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου και η Ουκρανία βρίσκεται σε «μηχανική» υποστήριξη, τα ρωσικά στρατεύματα υφίστανται μαζικές απώλειες ενώ ο υπόλοιπος κόσμος προσπαθεί να αντιμετωπίσει σοβαρές ελλείψεις τροφίμων, ραγδαίο πληθωρισμό, ενεργειακή ασφάλεια, κίνδυνο πυρηνικής καταστροφής και άλλες δυσκολίες που τροφοδοτούνται από έναν άγριο πόλεμο που δεν δείχνει σημάδια ότι θα τελειώσει σύντομα.
Η παράνομη και καταδικαστέα εισβολή της Ρωσίας πριν από έξι μήνες στην Ουκρανία και η συνέχιση του πολέμου, έχει ως αποτέλεσμα να μην κερδίζει κανείς, πέρα από τις χώρες με ορυκτά καύσιμα, τις εταιρείες ενέργειας και οπλικών συστημάτων, που εκτόξευσαν τα κέρδη τους και τις μελλοντικές παραγγελίες τους και ορισμένους πολιτικούς που εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση.
Βέβαια κάποια στιγμή, όπως όλοι οι πόλεμοι, έτσι και η παρούσα σύγκρουση θα τελειώσει. Η γεωγραφία καταδικάζει την Ουκρανία και τη Ρωσία να ζουν η μια δίπλα στην άλλη και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Θα πρέπει τελικά να βρουν ένα modus vivendi . Αυτό ισχύει επίσης για την Ευρώπη και τη Ρωσία, αν και μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για να αποκατασταθεί η ζημιά που έχει προκληθεί από την ρωσική εισβολή.
Άλλαξε τον κόσμο ο πόλεμος στην Ουκρανία;
Θα ήταν παρακινδυνευμένο να απαντήσει κάποιος με απόλυτη σιγουριά για τις αλλαγές που έχει επιφέρει η εισβολή της Ρωσίας κι αν πραγματικά άλλαξε ο κόσμος όπως τον ξέραμε.
Να θυμίσουμε ότι μετά την τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους στην Νέα Υόρκη την 11η Σεπτεμβρίου 2001, πέρασε αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα για να αντιληφθούμε το εύρος των αλλαγών που επέφερε στην καθημερινότητα μας εκείνη η τρομοκρατική ενέργεια.
Έχουν γραφτεί και αναλυθεί από δεκάδες ειδικούς αλλά και άσχετους οι λόγοι που οδηγήσαν την Ευρώπη να «φιλοξενεί» έναν πόλεμο στην καρδιά της. Φυσικά δεν είναι η πρώτη φορά μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που έχουμε την εισβολή μιας χώρας σε άλλη κυρίαρχη χώρα. Στην Ευρώπη είναι η δεύτερη φορά μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, η οποία βεβαίως κείται «μακριά» για τη δυτική συμμαχία.
Επισιτιστική κρίση
Η πανδημία του Covid-19 ανέδειξε έντονα την ευρωπαϊκή εξάρτηση από την Κίνα καθώς κρίσιμες πρώτες ύλες, στρατηγικής αξίας, έρχονται σχεδόν αποκλειστικά από την Κίνα στην Ευρώπη. Η αλληλεξάρτηση σε ένα παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον έθεσε σε κίνδυνο την υγεία των πολιτών της ΕΕ με ελλείψεις σε βασικά ιατροφαρμακευτικά υλικά αλλά και την οικονομία της με την διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Κάτι αντίστοιχο βιώνει η διεθνής κοινότητα από τον πόλεμο στην Ουκρανία με την διατροφική κρίση και την ενεργειακή ασφάλεια να χτυπάνε κόκκινο.
Σύμφωνα με το USDA, η Ουκρανία αντιπροσωπεύει το 15% του παγκόσμιου εμπορίου καλαμποκιού και το 10% του παγκόσμιου εμπορίου σιταριού. Η σύγκρουση είχε αποκόψει αυτές τις εξαγωγές, για πέντε μήνες από την έναρξη της εισβολής όμως η συμφωνία της Κωνσταντινούπολης έχει προκαλέσει μια συγκρατημένη αισιοδοξία για την μεταφορά των σιτηρών στις διεθνείς αγορές.
Αυτή η έλλειψη έγινε ιδιαίτερα αισθητή σε χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών και μαγειρικών ελαίων, όπως η Αίγυπτος και η Ινδία αντίστοιχα. Ωστόσο, οι επιπτώσεις είναι πολύ ευρύτερες, καθώς η σύγκρουση και τα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής αλλαγής σε συνάρτηση με το οικονομικό σοκ που προκλήθηκε από την πανδημία, τροφοδοτεί μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση.
Ο ΟΗΕ ήδη έχει προειδοποιήσει ότι τα επίπεδα πείνας σε όλο τον κόσμο έχουν φθάσει «σε νέο υψηλό επίπεδο», προσθέτοντας ότι δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μακροχρόνιο λιμό λόγω του πολέμου.
Να θυμίσουμε ότι από τον Μάιο, περίπου 23 χώρες έχουν επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές τροφίμων - ένδειξη της φθίνουσας επισιτιστικής ασφάλειας.
Ενεργειακή ασφάλεια
Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου παγκοσμίως, ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής αργού πετρελαίου και ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας άνθρακα. Μέχρι τον πόλεμο, τα τρία τέταρτα του φυσικού αερίου της και σχεδόν το μισό αργό πετρέλαιο της πήγαιναν στην Ευρώπη. Το 2020, το ρωσικό πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας αντιπροσώπευαν το ένα τέταρτο της ενεργειακής κατανάλωσης της ΕΕ.
Αλλά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ΕΕ προσπάθησε να τερματίσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια. «Απλώς δεν μπορούμε να βασιστούμε σε έναν προμηθευτή που μας απειλεί ρητά», δήλωσε τον Μάρτιο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Όμως παρόλες τις προσπάθειες και τις κυρώσεις προς τη Ρωσία η Ευρώπη δεν μπορεί να απεξαρτηθεί από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, με τους περισσότερους ηγέτες της ΕΕ να μιλούν για δύσκολο χειμώνα καθώς τα σχέδια για τη δραστική μείωση της χρήσης ρωσικού φυσικού αερίου παραμένει ουτοπία.
Αυξήσεις τιμών και πληθωρισμός
Οι ελλείψεις τόσο σε τρόφιμα όσο και σε ενέργεια αποτέλεσαν τεράστια αλλαγή στη ζωή πολλών ανθρώπων από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία καθώς οι τιμές αυξήθηκαν.
Όταν υπάρχει λιγότερη ποσότητα από κάτι, η αξία του αυξάνεται - και όταν τα τρόφιμα και τα καύσιμα ακριβαίνουν, το ίδιο συμβαίνει και με όλα τα υπόλοιπα.
Ειδικά οι τιμές των τροφίμων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη. Ο δείκτης τιμών τροφίμων του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), ο οποίος μετρά τη μηνιαία μεταβολή των τιμών για ένα καλάθι τροφίμων, έφτασε σε ιστορικό υψηλό τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους. Παρότι υπήρξε υποχώρηση τους επόμενους μήνες, ο δείκτης παραμένει κατά 16,3 μονάδες υψηλότερος από τον αντίστοιχο τον Ιούλιο του 2021.
Ο πληθωρισμός - δηλαδή η μείωση της αγοραστικής δύναμης καθώς οι τιμές αυξάνονται - είναι ένα βασικό μέτρο που επηρεάζει όλες τις πτυχές της οικονομίας.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, ο πληθωρισμός υπερδιπλασιάστηκε παγκοσμίως κατά το έτος που μεσολάβησε από τον Μάρτιο του 2021. Στην ευρωζώνη, ο πληθωρισμός έφθασε το 8,9% τον περασμένο μήνα - ένα υψηλό ρεκόρ.
Ωστόσο, ο πληθωρισμός προβλέπεται να πλήξει ακόμη περισσότερο τις χώρες με χαμηλότερο εισόδημα. Ενώ μια πρόσφατη προοπτική του ΔΝΤ προέβλεπε πληθωρισμό 5,7% για τις βιομηχανικές χώρες, το ποσοστό αυτό για τις αναπτυσσόμενες χώρες είναι 8,7%.
Σαν να μην ήταν αρκετά άσχημο το αυξημένο κόστος, οι ειδικοί προβλέπουν ότι οι τιμές θα μπορούσαν να παραμείνουν υψηλές για τα επόμενα χρόνια.
Γεωπολιτικές ανακατατάξεις
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει αφήσει το στίγμα της και στη γεωπολιτική. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες αναμένουν μια νέα διάσπαση σε γεωπολιτικά και οικονομικά μπλοκ Ανατολής και Δύσης, με τη Ρωσία και την Κίνα στη μία πλευρά και την ΕΕ και τις ΗΠΑ να ηγούνται της άλλης.
Αν και ο Οργανισμός του Βορειοαμερικανικού Συμφώνου, γνωστός και ως ΝΑΤΟ, δείχνει ότι αναζωογονήθηκε μετά την εισβολή, παραμένει το κόκκινο πανί για Ρωσία και Κίνα και το μεγάλο πρόβλημα στον τερματισμό του πολέμου.
Η απόφαση των Νατοϊκών χωρών και της ΕΕ για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία, δεν βρήκε ευήκοα ώτα στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου, δημιουργώντας στην ουσία ένα αντιδυτικό μέτωπο, που αναμένεται να φέρει σε δυσμενή θέση τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.
Για πρώτη φορά αμφισβητείται η ηγεμονία των ΗΠΑ και των συμμάχων τους και οι αλλαγές που έχουν δρομολογηθεί αναμένεται να αλλάξουν τόσο το χρηματοπιστωτικό σύστημα όσο και την κυριαρχία του δολαρίου στις διεθνείς αγορές. Τουλάχιστον αυτό επιδιώκουν Ρωσία και Κίνα αλλά και οι λοιπές χώρες των BRICS που δέχονται αιτήματα για διεύρυνση.
Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος φαντάζει δύσκολο να εξαλειφθούν τα προβλήματα που έχουν ανακύψει και η επαναφορά στην πρότερη κανονικότητα είναι όνειρο καλοκαιρινής νύχτας.
Τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία [με την παρότρυνση των δυτικών της συμμάχων] πλέον δεν μπορούν να κάνουν πίσω χωρίς να φανούν οι χαμένοι της υπόθεσης. Η ανεπάρκεια σε πολιτικό προσωπικό και ηγεσιών στις ΗΠΑ και στην ΕΕ επιδεινώνει την κατάσταση κι αναζητείται τρόπος για τον τερματισμό των εχθροπραξιών και την έναρξη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων.
Ο χειμώνας, αναμένεται ότι θα προκαλέσει εντάσεις και ταραχές, τόσο από τα ζητήματα που προαναφέρθηκαν όσο και από την αμφισβήτηση των ηγεσιών των δυτικών χωρών που ενορχηστρώνουν με τις αποφάσεις τους την συνέχιση της σύγκρουσης.
