Βλάσης Οικονόμου Μετά το τέλος της οικονομικής κρίσης του 2010, οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες στην προσπάθειά τους να ανακάμψουν δοκιμάστηκαν σκληρά από τις επιπτώσεις του COVID-19 και τώρα πια για τα επόμενα χρόνια από την ενεργειακή κρίση. Η μεγαλύτερή τους όμως δοκιμασία είναι οι συνέπειες της κλιματικής μεταβολής που διαλύει το παραγωγικό μοντέλο των κοινωνιών ενώ δημιουργεί τεράστιες αβεβαιότητες για το μέλλον. Ένα είναι σίγουρο – πως οι οικονομίες στην Ευρώπη τελικά δεν ήταν ανθεκτικές στις επερχόμενες μεταβολές και σίγουρα σε αυτό ευθύνονται οι κυβερνήσεις που δεν έβαλαν ποτέ ουσιαστικά την έννοια της ανθεκτικότητας και της κλιματικής προσαρμογής στο τραπέζι. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι και τα σχέδια των χωρών για το Ταμείο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας, που εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν συμπεριέλαβαν ουδεμία αναφορά σε μέτρα για την ανθεκτικότητα των χωρών. Αντίστοιχα και στο τοπικό επίπεδο, ελάχιστοι Δήμοι έχουν σκεφτεί μέτρα για το πως θα είναι ανθεκτικοί απέναντι στις άμεσες συνέπειες της κλιματικής μεταβολής και σχεδιάζουν με βάση μοντέλα του παρελθόντος.
Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού έργου REGILIENCE (www.regilience.eu) που συντονίζει το Institute for European Energy and Climate Policy, παρουσιάστηκε ένα άρθρο για το πως οι θερμικοί χάρτες σε όλη την Ευρώπη μπορούν να παραμείνουν δροσεροί στην υπερβολική ζέστη.
Κατά τη διάρκεια ημερών ακραίας ζέστης στις πόλεις, μπορεί να σχηματιστούν οι λεγόμενες θερμικές νησίδες/θερμονησίδες λόγω της υψηλής πυκνότητας κτιρίων και στεγανών επιφανειών, και επειδή η θερμοκρασία δεν πέφτει πολύ χαμηλότερα, ακόμα και τη νύχτα, σε σχέση με την ημέρα. Σύμφωνα με την Δρ. Katharina Scherber, έδρα Κλιματολογίας (Dr Katharina Scherber, Chair of Climatology), οι θερμονησίδες έχουν επίσης ως αποτέλεσμα, πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν από θερμική καταπόνηση/στρες, να πρέπει να έρθουν σε νοσοκομεία στη πόλη του Βερολίνου, σε σύγκριση με τη πολιτεία του Βρανδεμβούργου, τη περιοχή γύρω από το Βερολίνο.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν διάφορες περιοχές και πόλεις σε όλη την Ευρώπη που είναι χαρτογραφημένες να καθοδηγούν τους πολίτες σε πιο δροσερές και υγρές περιοχές σε περιόδους υπερβολικής ζέστης. Οι χάρτες είναι ένα εργαλείο για τους πολίτες, αντί για ένα άμεσο μέτρο προσαρμογής.
Μια πολύ άμεση απάντηση για την αποφυγή του θερμικού στρες είναι η παραμονή σε κρύους εσωτερικούς χώρους και η ενυδάτωση. Ωστόσο, συνήθως χρειάζεται κανείς να μετακινηθεί κάπου κατά τη διάρκεια της ημέρας - είτε είναι για δουλειά, σχολείο ή απλά για να βρεθεί με φίλους. Υπάρχουν τεράστιες διαφορές μέσα σε κάθε πόλη ως προς το πότε και πού υπάρχει υπερβολική ζέστη σε τέτοιες αναγκαίες μετακινήσεις. Και οι δύο παράγοντες εμφανίζονται σε αρκετούς χάρτες των Ευρωπαϊκών πόλεων, σε μερικές από τις οποίες μένουν τα μέλη της του έργου REGILIENCE.
Ο παρακάτω χάρτης στο Βερολίνο π.χ. ονομάζεται χάρτης δροσιάς (Refreshing map) (Erfrischungskarte) και αναπτύχθηκε από το κέντρο ανοιχτών δεδομένων(open data information centre) (ODIS), που πασχίζει να κάνει τον τεράστιο όγκο στοιχείων από τη δημόσια διοίκηση, ψηφιακό και λειτουργικό.
Πηγή – Refreshing Map City of Berlin (https://erfrischungskarte.odis-berlin.de/map?latitude=52.520952&longitude=13.400033&zoom=14)
Με τη συγκέντρωση των αναγκαίων στοιχείων, ο χάρτης δείχνει στους πολίτες που υπάρχει περισσότερη σκιά, πιο δροσερές περιοχές και σταθμοί νερού στην πόλη. Η ιδέα προέκυψε γιατί η ομάδα ήθελε να δοκιμάσει τους χάρτες σκιάς με ένα εργαλείο χαρτογράφησης από το QGIS, βασιζόμενοι στο 1×1m μοντέλο ψηφιακού εδάφους του Βερολίνου. Ήθελαν επίσης να δημιουργήσουν ένα χρήσιμο εργαλείο για την καθημερινή ζωή ώστε να «Βοηθήσουν όλους τους πολίτες να προσαρμοστούν στην αστική ζέστη και να βοηθήσουν στην ευαισθητοποίηση τους», λέει η Λίζα Stubert, που ηγείται του ODIS.
Στην ερώτηση για το πόσο εύκολο θα ήταν να δημιουργηθεί ένας χάρτης ολόκληρης της περιοχή, λέει ότι πιθανότατα θα υπήρχαν μόνο με μερικά χαρακτηριστικά λόγω έλλειψης δεδομένων.
Σε άλλα μέρη της Ευρώπης, είναι επίσης μόνο αστικές περιοχές, όχι περιφέρειες, που έχουν ενημερωτικούς χάρτες θερμότητας για τους πολίτες: Μία εφαρμογή, το Extrema global δείχνει που βρίσκονται οι δροσερές ζώνες και οι σταθμοί νερού σε μερικές από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ευρώπης.
Πηγή - https://www.extrema-global.com/portfolio.html
Σε απευθείας συνεργασία πχ με το Ρότερνταμ, υπάρχει επίσης η εφαρμογή Extrema Rotterdam, η οποία διαθέτει σύστημα ειδοποίησης έκτακτης ανάγκης για ακραίες θερμοκρασίες και ένα εργαλείο διαχείρισης πληροφοριών για να ενημερώνει τους πολίτες για το πώς να φτάσουν από το σημείο Α στο Β με τον πιο δροσερό δυνατό τρόπο.
Πηγή - https://www.resilientrotterdam.nl/en
Για αυτό, ο χάρτης της Βαρκελώνης, ο οποίος καλύπτει μόνο τις παράκτιες περιοχές της Βαρκελώνης, προσφέρει τρεις τρόπους λειτουργίας, ώστε οι χρήστες να μπορούν να ορίσουν τις δικές τους προτιμήσεις. Περιλαμβάνονται ίσκιοι στους χάρτες (Βερολίνο), ένα χρωματικό φάσμα για την οπτικοποίηση των διαφορών στη θερμοκρασία (Βερολίνο, Βαρκελώνη, όλοι οι χάρτες Extrema), και υπάρχουν μερικοί χάρτες που διαθέτουν σημεία για ξεκούραση όπως παγκάκια (Βερολίνο) ή καταφύγια (Βαρκελώνη). Ο χάρτης της Βιέννης έχει διαφορετικούς τύπους (και εικονίδια) για αναζωογόνηση(refreshment): ντουζιέρες, σταθμούς πόσιμου νερού και ψεκαστήρες νερού
Πηγή – Χάρτης ανθεκτικότητας της Βιέννης
Οι χάρτες παρέχουν επίσης τις απαραίτητες πληροφορίες για το πώς να παραμείνετε δροσεροί και ενυδατωμένοι. Χάρη σε αυτούς θα είναι ευκολότερο για τα άτομα που μετακινούνται να αποφασίσουν αν είναι πραγματικά καλή ιδέα να μετακινηθούν εάν δεν είναι απόλυτη ανάγκη.
Όταν πρόκειται για προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή γενικά, οι πρωτοβουλίες προκύπτουν από κάτω προς τα πάνω ή ως απόκριση σε εκκλήσεις δημιουργίας περισσότερης ανθεκτικότητας. Μέσα από το Ευρωπαϊκό έργο REGILIENCE, παρατηρούμε συχνά ότι οι πόλεις είναι στην πραγματικότητα πρωτοπόροι στις προσπάθειες ανθεκτικότητας. Μαθαίνουμε μέσα από αυτές τις πρωτοβουλίες τι είναι δυνατό και τι μπορεί να λειτουργήσει, και για τις περιφέρειες
Οι βέλτιστες πρακτικές των πόλεων θα παρουσιαστούν στο Ευρωπαϊκό συνέδριο Αστικής Ανθεκτικότητας (https://urbanresilienceforum.eu/) που συνδιοργανώνουμε μαζί με τον Δήμο Αθηναίων, όπου περισσότερες από 50 πόλεις θα εξηγήσουν πως έχουν λάβει υπόψιν το θέμα της ανθεκτικότητας στον σχεδιασμό τους και τι αποτελέσματα έχει επιφέρει (αναλυτικότερα το πρόγραμμα εδώ https://urbanresilienceforum.eu/programme/programme-22/).
Αν θέλετε να κάνετε την περιοχή σας περισσότερο ανθεκτική στο κλίμα, επικοινωνήστε μαζί μας ή εγγραφείτε στο ενημερωτικό μας δελτίο.
Βλάσης Οικονόμου – Institute for European Energy and Climate Policy *Άρθρο από το Ευρωπαϊκό έργο REGILIENCE (www.regilience.eu)
